Urbex: 7 wtf-momenten in Sanatorium du Basil

Een van dé Belgische urbexhotspots is Sanatorium du Basil, een verlaten ziekenhuis in de Ardennen. Ondanks geruchten over zware trashing, besloten Sandyp, Kristof en ik om het er toch op te wagen. “Als urban explorer heb ik al een en ander gezien, maar dit is er echt over”, aldus Kristof.

Diep verscholen in de bossen achter Luik ligt een van de eerste en met zijn 3 500 m² grootste sanatoria van België. Sanatorium du Basil – uiteraard niet de echte naam, zoals het urbexers betaamt – is gebouwd vanaf 1900. In 1903 ontving het al de eerste patiënten. Geen moment te vroeg, want tuberculose – die andere pandemie – greep wild om zich heen. Een vaccin kwam ook toen pas jaren later op de markt.

Therapeutisch gebouw

Daarom werd rust voorgeschreven, idealiter in sanatoria. Niet toevallig staan die in bosrijke gebieden met heerlijk zuivere lucht. Warmte, zonlicht en lucht zijn immers essentiële onderdelen van tbc-therapie. Het impressionante gebouw is zelfs speciaal ontworpen om patiënten hier optimaal van te laten genieten. Het is zuidwaarts gebouwd op 420 meter hoogte, in een halve ovaal. Bovendien telt het meer zonneterrassen dan de meeste Benidorm-hotels. En dat in de Ardennen.

Na renovaties mochten er ook psychiatrische patiënten, rusthuisbewoners en vanaf 2010 asielzoekers van het zonnetje genieten. Tot 2013, want toen sloot Fedasil de deuren. De reden? Extreem hoge stookkosten. Sindsdien staat het te verkommeren.

Château de la Destruction

En hoe. Langs het weggetje richting sanatorium passeren we een afschrikkend bord. De site wordt ‘gerehabiliteerd’. Er is daarom camerabewaking en indringers zullen worden opgepakt. We besluiten om het zekere voor het onzekere te nemen. Naast het weggetje klauteren we een helling op. We zetten onze route verder door het bos. Zodra we het gebouw voor ons zien opdoemen, besef ik dat de info op het bordje niet kan kloppen. What the fuck is hier gebeurd…

Bijna alle ramen zijn ingeslagen. Zelfs glastegels zijn verpulverd tot op het beton. Alle deuren staan wagenwijd open – als er nog deuren in hangen, tenminste. Die stookkosten zijn er dus zeker niet minder op geworden. En allicht is dat het minst van de zorgen. Het gebouw heeft een hele aura van puin en vandalisme rondom zich. Uit de kapotgeslagen ramen wapperen flarden van uiteengereten oranje zonnewering als vaandels op een kasteel. ‘Château de la Destruction’ lijkt me een gepastere urbex codenaam.

Verhaal gewist

Het zijn slechts de eerste wtf-momentjes van vandaag. Nu en dan lijkt het wel alsof we ronddwalen op een postapocalyptische filmset. Gelukkig ontbreken de lijken – of toch als je dode vogels niet meetelt.

Eerlijk? Dit in een verslag gieten, is echt moeilijk. Het verhaal van het sanatorium vertellen aan de hand van wat we zijn tegengekomen, gaat niet meer. In 2017 was het nog goed bewaard, maar nu vinden we nog amper teken van leven. Daarom vat ik ons bezoek samen in een top 7 wtf-momenten.

1. Meer dan 20 brandhaarden

In Sanatorium du Basil is ‘vureke stook’ gevaarlijk populair. Gang na gang komen we nieuwe brandhaarden tegen. Een sterke brandgeur kondigt telkens uitgebrande zekeringkasten en zwartgeblakerde lampen tot kampvuurtjes en zelfs opgestookte muren aan. Het werk van daklozen? Dat doen de opblaasbare matrassen alleszins uitschijnen. Hopelijk hebben ze intussen gemerkt dat iemand alle brandslangen heeft afgeknipt.

2. Menselijke kattenbak

Uiteraard moeten de residerende daklozen ergens hun behoefte doen. Toiletten genoeg in een verlaten ziekenhuis, zou je denken. Maar daar hebben trashers een stokje voor gestoken. Geen WC-pot is nog heel. Zelfs recentelijk vernieuwde douches lijken als kaartenhuisjes in elkaar gevallen.

Op een gegeven moment wil ik in een inkomhalletje een foto nemen van de in de vloer geïntegreerde plantenbakken met hydrokorrels. Ik zoek me een plekje tusen de korrels om de kamer zo breed mogelijk in beeld te brengen. Even verlies ik mijn evenwicht. Ik kijk naar beneden. Oh nee! Ik sta middenin een reusachtige menselijke kattenbak! Eikebah. Kristof en Sandyp schateren het uit.

3. Badkuip op het gazon

Als je op de bovenste verdiepingen uit het raam kijkt, ontwar je nog de structuur van het grasperkje vooraan. Hierrond reden vroeger de eerste auto’s elegant een rondje voor- of nadat ze patiënten afzetten. Op dat nu verwilderde grasperkje zie ik plots een badkuip liggen. Wat doet die daar? En waarom zou iemand de moeite doen om die uit te breken en helemaal naar beneden te sleuren? Het roept evenveel vragen op als het urinoir van Marchel Duchamp, ook al staat dit niet in een museum.

Al treffen we een nog grotere verrassing. In een zaaltje dat werd onderverdeeld in 6 aparte badkametjes, zijn alle badkuipen op één na nog intact. Het is ongezien, zeker hier. Ik ben zodanig onder de indruk dat ik meteen enthousiast roep: “hé jongens, er is nog iets heel! De wonderen zijn de wereld nog niet uit!” Ik vraag me nog steeds af wat het grootste wtf-gehalte heeft: die ene badkuip of de 5 andere?

4. Lift met 5 deuren

‘Up yours’, liftversie.

Die ene badkuip beneden krijgen kan echt niet evident zijn geweest. Tenzij ze uit het raam werd gegooid, maar dat lijkt onwaarschijnlijk. De lift was duidelijk ook geen optie. Alle liftdeuren zijn opengebroken. Door de gigantische gaten kijken we duizelingwekkend diep in de liftkokers. En voor het eerst zie ik een machinekamer langs de binnenkant. Daarmee hebben we de volledige liftanatomie gehad.

Ooit al een lift met in totaal 5 deuren gezien? Nee? Wij ook niet, tot nu. “Ah, daar zijn al die deuren naartoe”, reageer ik geamuseerd. Wat de deursleurders wilden bereiken, is ons eveneens een raadsel.

5. R.I.P. stairway to heaven

De trap nemen is zelfs zonder badkuip een hindernissenparcours. Een van de majestueuze trappen uit (dure) blauwe natuursteen is extreem vernield. We vinden de eerste treden niet meer terug tussen het puin.

Enkele verdiepingen hoger zit de trap opnieuw in ruwbouwfase. De stenen afwerking is compleet verdwenen. In andere trappenhallen worden de overgangen gebarricadeerd met deuren. Het leven zoals het is op een stairway to heaven.

En als we dan toch boven zijn, blijkt die typische uitklapbare ijzeren zoldertrap half afgebroken. Naar het kapelletje gaan, kunnen we dus vergeten. Allicht hebben we onszelf daarmee een gevaarlijke tocht bespaard. Of dat doen de uiteengereten plafonds toch uitschijnen. Als we even later de zware houten ladder die ons toegang had moeten geven tot het kapelletje plots beneden aan de inkom zien staan, voelt het haast aan als een goddelijke interventie. Tot in de nok hadden we dus niet geraakt. Zonde, want we zagen al van ver dat de graffiti artists het kapelletje des te kunstiger hebben gemaakt.

6. Bezeten door geesten?

Naar verluidt spookt het in Sanatorium du Basil. Of toch als we dit paranormale onderzoek mogen geloven. Zelf hebben we geen spoken gezien of gehoord. Tenzij die tierende streetracers vele jaren geleden werden geïnterneerd. Het zou me ook niet verbazen mochten hier klopgeesten resideren, aan de muren te zien.

Blijkbaar zijn er wel meer ghostbusters geesten komen oproepen. We passeren enkele in kaarsvet vereeuwigde wiccacirkels. De vele uitgebrande kaarsen en kaarsvetresten maken het des te luguberder. In het hele gebouw komen we satanistische symbolen tegen – van pentagrammen en swastika’s tot extreemrechtse slogans.

7. Drie kamers worden één

Agressief slopen lijkt wel de hedendaagse huisstijl van Sanatorium du Basil. Onder het motto save the best for last hebben trashers op het vierde verdiep drie kamers gereduceerd tot één.

Ik moet toegeven dat ik er wel wat van heb bijgeleerd, hoe hard ik het ook veroordeel dat een prachtig monument zo wordt vernield. Ik weet nu bijvoorbeeld hoe prefabmuren in elkaar zitten, van isolatie tot vulling. Het lijkt wel rolletjes toiletpapier, dat laatste.

Zodra ik door een vernielde deuropening wandel, voel ik iets mijn hoofd strelen. Ik kijk op en ontdek lange witte slierten. “Kijk, engelenhaar!”, zeg ik. “Nee”, corrigeert Kristof, “dat is isolatie.”

Prachtige afwerking … van een 5-sterrenhotel?

Ik zou nog door kunnen gaan. Over hoe we een gigantische professionele keuken verwachtten. Ze is gereduceerd tot een op wat puin na lege zaal. Enkel een uit elkaar hangende dampkap geeft nog weg dat dit de keuken was. Sommige oude verflagen zijn ook zo extreem afgepeld dat ik er figuurtjes in kan onderscheiden, alsof ik op een mooie dag naar voorbijtrekkende wolken kijk. Overal vinden we vernielde plafonds, ondergelopen kamers, uitgehakte muren en uiteengereten isolatie. Maar in plaats van daar dieper op in te gaan, sluit ik liever af met mijn mooiste herinnering.

Aan het einde van de laatste gang ontdek ik een kamer waarvan het raam volledig glasvrij is. Dit is mijn kans. Ik zet me op het vensterblad en draai me om, naar buiten. Mijn voeten plaats ik op de afgeblakerde dakgoot. Het panorama van zowel het gebouw als de omringende bossen, is werkelijk magnifiek. Ik word er stil van. Naast mij hangen restanten van de sierlijke houten dakafwerking. Ze bevestigen hoe uitmuntend en toegewijd de vakmannen destijds hebben gewerkt. Geen wonder dat dit binnen enkele jaren een 5-sterrenhotel wordt. Of toch als de nieuwe eigenaars het nog zien zitten.

Voetstappen doorbreken de stilte. Kristof komt naast me zitten op de vensterbank. Hij geniet met volle teugen van de namiddagzon op zijn gezicht. Het doet me deugd. Gedeeld geluk verdubbelt. Ook ik geef toe aan die warme stralen. Hier zou ik wel de hele dag kunnen zitten. “Als dit hotel opent, komen we nog eens relaxen”, besluiten we.

Fotografie: Telfix Photography (grote badkuipfoto), Sandyp (kattenbakfoto, groepsfoto) en Suzanne. Archiefbeelden: Wikipedia en Provence de Liège.

Meer urbex-verslagjes:
– Power Plant IM: survivalparcours voor urbexers in verlaten koeltoren
– Chateau Wolfenstein: blik in wat urbex walhalla was
– Doel: van urbex ‘spookdorp’ tot Wilde Westen
– Op ontdekking in een openluchtzwembad, Chateau Hogemeyer en een kaarsenfabriek
– Urbex’end roadtrippen in Frankrijk: de mooiste foto’s
– 50 jaar na de Winterspelen: op zoek naar verdwenen olympisch Grenoble

Bekijk hieronder de volledige fotoreportage. Klik op de foto’s om ze in volledige grootte te bekijken.