Wat gebeurt er met een begraafplaats als niemand er decennialang nog naar omkijkt? Dat kom je te weten op het vergeten kerkhof van Dieweg in Ukkel. Ondanks dat Kristof en ik ervaren urbexers zijn, komen we er in een ongeziene wereld terecht. En vooral: we vertrekken met de daver op het lijf.
Door dikke lagen knalgroen mos kunnen we sommige graven nog amper van de grond onderscheiden. Strengen klimop hebben zich als wurgslangen rondom de kruisbeelden gewrongen – met alle brokken van dien. Gigantische bomen zijn gewoonweg door de graven gegroeid. “Die hebben duidelijk goede meststoffen gehad”, lachen we. Opzijgeschoven grafdeksels insinueren dat de doden er terug uit zijn gekropen. Een rilling loopt over mijn rug. Jawel, dit kerkhof uit 1866 voelt aan als het ideale decor voor een Halloween-film. Net als in het clichébeeld staan de graven schots en scheef. Het zou me niet verbazen als Michael Jackson zo dadelijk al klauwend de bocht om komt gedanst. Geen betere soundtrack voor dit artikel dan Thriller.
Monsterstruiken
Urenlang slenteren we langs smalle aarden paadjes, door open grasvelden en stukken bos. Daar kraakt het voortdurend onder onze voeten. “No offense, maar er liggen echt veel eikels op dit kerkhof”, lacht Kristof. De rouwende geliefden die ooit een grafstukje plaatsten of een bloemetje plantten, hadden ongetwijfeld nooit gedacht dat hun planten monsterstruiken zouden worden die meerdere graven overwoekeren. Zo zie je maar dat zelfs de kleinste gebaren soms nog lang nazinderen en vele jaren later een grote impact kunnen hebben.
Hier en daar zie ik nog een stuk zerk of beeld tussen de dikke takken door. Vooral de twee handjes die elkaar nog proberen vast te houden, ontroeren me. Nog triester: van sommige graven zijn de letters en beeldjes helemaal verdwenen. Wie hieronder ligt, is helemaal de anonimiteit in geduwd. Andere zerken vertellen ons gelukkig wel nog een en ander.
Van Joden tot matrozen
De enkele foto’s die nog op de grafstenen hangen, schetsen een beeld van gegoede burgers in elegante pakken, lange jurken en vooroorlogse militaire uniformen. Aan die klederdracht zie je dat dit kerkhof dateert uit een romantisch tijdperk. Dat draagt zeker bij tot de haast sprookjesachtige plek die het Cimetière du Dieweg vandaag is. Verderop herken ik enkele matrozen aan hun traditionele marine-uniform met dat typische bootvormige hoedje en die gestreepte kraag.
Ondanks dat de occupanten uit meer dan 15 verschillende landen komen, pikken we ook de prachtige Joodse graven er zo uit. Eenheid in verscheidenheid ten top. We herkennen de Joods klinkende achternamen, davidsterren en teksten die wat mij betreft evengoed spijkerschrift hadden kunnen zijn. Boeiend is het wel, een begraafplaats met zo’n divers publiek.
Dood in tijden van cholera
“Het raakt me dat hier zoveel jonge mensen begraven liggen”, zegt Kristof zachtjes. “Sommigen waren nog maar baby’s, amper enkele maanden oud. Ik zie ook veel jongeren van rond de twintig. Die waren in de fleur van hun leven.” Niet onlogisch, want Dieweg is aangelegd in tijden van hoge kindersterfte en cholera. De Brusselse kerkhoven lagen toen plots vol.
Ondanks dat zovelen het leven lieten, werd er stevig geïnvesteerd in dierbaren herdenken. Zeker de graven van de rijke Ukkelse burgers moesten duidelijk indruk maken. “Je ziet hier hoe belangrijk mensen het vroeger vonden om hun overledenen te herdenken. Dat zijn we nu precies niet meer gewend”, merkt Kristof op. “Tja, het katholicisme zat er toen nog echt in”, vul ik aan.
Openluchtmuseum
Onder de vele kapelletjes zitten enkele die eerder kleine kerken zijn. Eentje heeft een prachtig houten plafond, glas-in-loodramen en een altaartje. Een sierlijke pleurant siert de buitenkant. Het doet me denken aan de kerk bovenop de Mont-Saint-Michel. Zoiets verwacht je hier niet. Tussen de graven zie ik eveneens waardevolle kunstwerken. Zo herken ik een graf met de typische artnouveaukrullen van architect Victor Horta. Zijn petekind, beeldhouwer Marcel Eau, ligt hier eveneens begraven. In een piramide. Met een sfinx erop. Zelfs Toetanchamon-archeoloog Howard Carter zou daar allicht jaloers op zijn.
Van de ‘beroemdheden’ die hier begraven liggen, is stripauteur Hergé allicht de bekendste. “Hé, het graf van Hergé is blijkbaar een PokéStop”, zegt Kristof plots met zijn blik op de smartphone. Ik glimlach. Sightseeing met Pokémon Go, het is blijkbaar een ding. De geestelijke vader van Kuifje werd uitzonderlijk hier begraven in 1983, lang na de officiële sluiting van 1958. Sinds het kerkhof vol ligt, wordt er enkel voor belangrijke personen nog plaats gemaakt. De laatste die hier mocht komen liggen was violist Philipp Hirshhorn. In 1996 kreeg hij een plekje op vraag van koningin Fabiola.
Paniek
Helaas hebben we niet voldoende tijd om alle bekende figuren en funeraire kunstwerken terug te vinden. De duisternis doet langzaamaan steeds meer haar intrede.
“Het wordt tijd om te stoppen”, hint Kristof meermaals.
“Ja, inderdaad”, beaam ik. “Ik wil hier ook echt niet meer rondlopen als het donker is.”
Toch blijft het gewoonweg boeiend. Achter elke hoek ontdekken we weer iets nieuws.
“Nu wordt het stilaan griezelig”, klinkt het.
“Komaan, nog even.”
Ik wandel een bospaadje uit en zie plots in het schemerlicht dat de enige toegangspoort is gesloten. Er hangt een stevig kettingslot rond.
“Oh nee, de poort is dicht”, roep ik al wijzend. Kristof en ik snellen ernaartoe. Vlak na ons volgt een paniekerige groep wandelaars van middelbare leeftijd.
“Dat meen je niet! Hoe gaan we hier nu uit geraken?”, klinkt het collectief.
Kristof gaat naar de poort en rammelt met de ketting. “Ze is nog los!”, roept hij. Vervolgens slaakt hij een diepe zucht – en wij met hem.
Zelden wandelden we zo dolgelukkig weer weg, blij om nog te mogen vertrekken. Iets zegt me dat ergens in die duisternis de kerkhofbeheerder ons stiekem in de gaten hield. Mogelijks hoorden we zijn meest boosaardige lach net niet weergalmen. Allicht zei hij tegen zichzelf: “Die heb ik goed liggen!”
Laat het ook voor jou, beste lezer, een waardevolle les wezen: om 16 uur is het kerkhof gesloten.
Ontdek hieronder de volledige fotoreportage. Klik op de foto’s om ze in volledige grootte te bekijken.
Waar? Begraafplaats van Dieweg, Ukkel.
Bereikbaarheid? Het ligt op een kwartiertje wandelen vanaf het station van Ukkel-Kalevoet.
Wanneer? Alle dagen van 8.30 tot 16 uur en van 9.30 tot 16.30 uur in de weekends.
Meer info? gardens.brussels
Meer urbex-verslagjes:
– Power Plant IM: vervallen elektriciteitscentrale als survivalparcours
– 7 wtf-momenten in Sanatorium du Basil
– Chateau Wolfenstein: blik in wat urbex walhalla was
– Doel: van urbex ‘spookdorp’ tot Wilde Westen
– Op ontdekking in een openluchtzwembad, Chateau Hogemeyer en een kaarsenfabriek
– Urbex’end roadtrippen in Frankrijk: de mooiste foto’s
– 50 jaar na de Winterspelen: op zoek naar verdwenen olympisch Grenoble
Ongewone weken 