Een gastronomische cultuur met kaas in de hoofdrol, rijke middeleeuwse geschiedenis, levendige tradities, boetiekjes en vinylwinkels, mijn sympathie … het Nederlandse stadje Gouda heeft het allemaal. Geen wonder dat stripauteur Merho er een Kiekeboes-album aan opdroeg. Na De Zes Sterren al sinds mijn kindertijd telkens weer te lezen, besloot ik om de locaties uit het album op te zoeken. En wie weet vind ik die mysterieuze keldergewelven ook wel.
In De Zes Sterren gaat Fanny naar Gouda met haar vriendje Ken. Hij assisteert er professor W. ten Schap tijdens zijn archeologisch onderzoek naar het gesloopte kasteel Ter Goude. Eind jaren 1980 zijn onder enkele huizen effectief de middeleeuwse keldergewelven van het kasteel ontdekt en uitgegraven. Hier zoeken de stripfiguren naar onontdekte gangen onder twee rivieren. Ze zouden zijn aangelegd om o.a. gravin Jacoba van Beieren bij gevaar veilig te laten ontsnappen. Al vele eeuwen doen geruchten de ronde dat deze geheime gangen zouden bestaan. Desondanks heeft niemand ze ooit gevonden. Uiteraard slagen De Kiekeboes daar wel in, met verrassende gevolgen.
Innerlijke Indiana Jones
Het geschiedkundige verhaal triggerde meteen mijn innerlijke Indiana Jones. Dat combineert het stripalbum met prachtige plaatjes die Gouda afschilderen als een pittoresk middeleeuws stadje. En dat is het ook. In Gouda wandel je zowel door Parijsachtige winkelstraatjes met schattige boetieks als over haast Venetiaanse bruggetjes en grachten. Door De Zes Sterren zo vaak te (her)lezen heb ik het gevoel dat ik deze stad al ken. De gebouwen die ook in het album staan, doen telkens vrijwel meteen een belletje rinkelen.
Ondanks dat mijn Kiekeboes-zoektocht makkelijker is dan verwacht, heeft uitbater Eric van B&B Fam. Mieremet me bij aankomst al gewaarschuwd. “Ik vrees dat je de gewelven niet zal kunnen bezoeken”, zegt hij. “Vroeger kon je weleens gaan kijken tijdens Open Monumentendag, maar de oude eigenaar heeft het huis verkocht. Sindsdien is er geen opendeur meer geweest. Ik ken de vorige eigenaar en de gewelven goed. Jaren geleden heb ik er de lampjes opgehangen.”
Toeristische hoogtepunten
Bijgevolg start ik mijn zoektocht zonder verwachtingen. En laat dat nu net de instelling zijn die je hiervoor nodig hebt. Met volle teugen geniet ik van zelfs de kleinste meevallers. Gaandeweg blijkt het stripalbum op steeds meer manieren de perfecte stadsgids. Telkens ik een gebouw herken, blijkt dat het om een toeristisch hoogtepunt gaat.
Wie het mooiste van Gouda gezien wil hebben, passeert best langs deze top 6 uit het Kiekeboes-album:
1. De kaasmarkt: kaaslaan tussen stadhuis en Waag
Voor het eerst in twee jaar gaat de wereldberoemde kaasmarkt opnieuw door. Geen wonder dus dat het over de koppen lopen is op de allereerste editie. Zelfs de Fransen en Zwitsers lijken hun kazen collectief in te ruilen voor Gouda. “Als het nu al zo druk is, wat gaat het dan in het hoogseizoen nog worden?”, hoor ik de ene marktkramer zeggen tegen de andere. Ondanks dat de kaasmarkt tegenwoordig puur toeristisch is, kan je ze moeilijk skippen als je in Gouda bent. Naast een folkloristische must-see is dit de beste plek om verse kaasbolletjes en ter plekke bereide stroopwafels op de kop te tikken.
Terwijl ik vanaf het stadhuis uitkijk op rijen (fake) kaasbollen en de historische Waag ertegenover, passeren paard en kar. “Iedereen aan de kant!” Boerenjongens laden kaasbollen op de houten kar. Het paard trekt vervolgens verder richting Waag, waar alles wordt gestapeld op een gigantische weegschaal.
Tijdens mijn poging om het plaatje uit het stripalbum samen met de realiteit op de foto te krijgen, spreekt een kaasmarkt-medewerker spreekt me aan: “Wauw, wat creatief!” Nog nooit zag hij hier een Kiekeboes-album. En hij is lang niet de enige. De hele dag lang blijkt het de perfecte gespreksstarter. Zowel inwoners als toeristen spreken me erop aan.
Bekijk meer sfeerbeelden door op de foto’s te klikken.
2. Arti Legi: het (verhuisde) VVV-kantoor
Naast de kaasmarkt, de Waag en het stadhuis herken ik op de markt nog een Kiekeboes-locatie. Toen De Zes Sterren 28 jaar geleden voor het eerst verscheen, deed het met bladgoud gedecoreerde Arti Legi-gebouw nog dienst als VVV-kantoor. Intussen verhuisde dat naar de Waag, waar de traditionele kaasmeisjes poseren voor kuddes kijklustigen en wuiven naar passerende toeristentreintjes. Toch blijft Arti Legi – waar filosoof Erasmus ooit studeerde – een bezoekje waard. Naar verluidt is het een van de mooiste gebouwen van Gouda.
3. Museum(café) Gouda: high tea met extra portie kaas
Langs de Sint-Janskerk trekt het prachtig gedecoreerde Lazaruspoortje uit 1609 meteen je aandacht. Deze toegangspoort leidde ooit naar het melaatsenhuis. Vandaag wandel je hier in het Museum Gouda door de Goudse geschiedenis.
Nadien schuif ik mijn voeten onder tafel bij het Museumcafé. Op het terras langs het Lazaruspoortje en de tuin is het aangenaam vertoeven. Met een High Cheese degusteer ik verse Gouda op een unieke manier. De etagère is rijkgevuld met o.a. scones met kruidenkaas, salade met feta, blauwschimmelkaas en brie. Het is de ideale combo van kaas en koolhydraten, smaken en texturen. Vooral die mosterdhoningsaus is om duimen en vingers af te likken.
Na een ommetje in de tuin, vink ik ineens twee dingen van mijn Kiekeboes-lijst: het Lazaruspoortje en een beeld met het wapenschild van Gouda geflankeerd door twee leeuwen. Hier kijk ik overigens al uit op mijn volgende halte.
4. Sint-Janskerk: schilderachtige glas-in-loodramen
De Sint-Janskerk is een van de monumenten die Gouda typeren en dus niet in het stripalbum kan ontbreken. Op verschillende plaatjes zie je de straatjes rondom de kerk en het park achteraan. Toch bevindt het beste zich binnenin: de Goudse Glazen.
Sinds ik in de Praagse Sint-Vituskathedraal het glas-in-loodraam van Mucha bewonderde, dacht ik dat ik het allemaal had gezien. Mispoes. Met open mond slenter ik door de Sint-Janskerk. Naar sommige van deze kunstwerken kan ik gewoonweg blijven staren. Zowel mens als dier zijn afgebeeld met een sprekende mimiek. Enkele ramen doen me denken aan De school van Athene, het beroemde fresco van kunstschilder Rafaël Santi. De zuilen zijn even talrijk en de kleuren zeker even prachtig.
5. Houtmansplantsoen: kasteeltoren als bloemperkje
Mijn research leidt me naar het Houtmansplantsoen, een parkje naast molen ’t Slot. Tijdens een wilde gangenzoektocht met een wichelroedeloopster werd dat in 1938 helemaal op z’n kop gezet. Vandaag leidt de fundering van de noordoostelijke toren van kasteel Ter Goude hier een tweede leven als bloemperkje (zie grote foto). Op de restanten van een andere kasteeltoren is na de sloop de allereerste Grote Volmolen gebouwd. Ik ben dus vlakbij de middeleeuwse keldergewelven. Naar verluidt zitten die onder enkele huizen langs het park. Mijn album bevestigt wichelroedegewijs dat ik goed zit: zowel de molen als een gebouw vlakbij staan erin.
Via de huidige molen ’t Slot wandel ik langs de huizen bij het park. Daar zie je op de talrijk aanwezige infobordjes waar het kasteel destijds exact stond. Zelfs de bestrating geeft aan waar enkele kasteelmuren en -torens ooit stonden. Wandel je verder richting de pittoreske Museumhaven dan passeer je restanten van de oude stadspoort en stadswallen. Het leeuwtje dat ooit bovenop de stadspoort stond, figureert overigens ook in De Zes Sterren.
6. Grote Volmolen: gebouwd op kasteel Ter Goude
Terwijl ik een infobord bekijk, valt mijn blik op een zware houten kast in het pand erlangs. Die lijkt sterk op een van de striptekeningen. Zou Merho hier destijds binnen zijn geweest? Ik kan mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en bel aan. De deur gaat open. Meteen haal ik De Kiekeboes boven. “Wist u dat een van de populairste Belgische stripreeksen uw huis in een album heeft vereeuwigd?”, vraag ik. “Blijkbaar is het hier in Gouda niet gekend. Ik dacht dat u het misschien weleens wou zien.” De jongeman reageert meteen dolenthousiast. “Dat meen je niet?!”
Tot mijn verbazing herkent hij meer plaatjes dan ik dacht. “Al deze tekeningen zijn gebaseerd op dit gebouw”, zegt hij al wijzend. “Kom maar mee, ik zal het je laten zien!” Al snel begrijp ik wat hij bedoelt. Binnen herken ik de garage en de boog met een trap die naar de kelder leidt. Wat voelt het absurd om hier te staan… precies alsof ik rondwandel op een filmset.
Gewelven gevonden
Hij stelt me voor aan zijn collega’s en zo ontdek ik waarom de gewelven niet meer toegankelijk zijn. Het pand wordt gehuurd door een organisatie die onderdak biedt aan kwetsbare jongeren. “We hebben de gewelven een tijdje geleden ontdekt en een stevig slot aan de deur gehangen”, vertelt een lieve medewerkster. “We willen immers niet dat de jongeren in die gangen rondhangen.” Uitzonderlijk neemt ze mij wel mee.
In het keldertje naast de toegang tot de gewelven hangen briefjes tegen de muur. Ze geven aan waar de dikke kasteelmuur uit 1360 eindigt en vanaf waar men de oude Volmolen in 1631 is beginnen bouwen. De medewerkster opent een zware deur. Langs een metalen trap dalen we af tot in een oude smalle gang.
Archeologische artefacten
Net als in de film komen spinnenwebben en stofdraden me tegemoet. Ik veeg ze weg en bewonder de mooie rondingen in het plafond. Onderweg passeren we een oude spitsboog en enkele zware arduinen stenen die allicht ooit als afwerking en afwatering dienden. Ik herken ze uit de strip. In de nis waarin de gang doodloopt, liggen kleine artefacten (dierlijke restanten?) die hier zijn opgegraven.
Een stevig paar laarzen is overigens geen overbodige luxe. Met mijn lichte zomersneakers probeer ik tussen de plassen te lopen. “Het is hier altijd zo nat”, zegt mijn begeleidster. “In Gouda is de bodem erg vochtig. En hier zitten we vlakbij de rivier, wat het nog erger maakt. Dat er in de middeleeuwen gangen onder de rivier zouden zijn gegraven, kan bijna niet. Die zouden instorten.” B&B-uitbater Eric bevestigt dat vermoeden, want in zijn pand langs het water heeft hij vroeger zelf vochtproblemen bestreden. “Het is hier schering en inslag.”
Ondanks dat die geheime gangen vermoedelijk legendarisch zullen blijven, is mijn wandelingetje in de keldergewelven meer dan geslaagd. Terwijl ik dit neerpen, voel ik de immense dankbaarheid nazinderen. Heerlijk toch, zo’n avontuur!
Merho: “Voor mij moet de plot de locatie bepalen”
Na mijn bezoek aan Gouda kan ik me zo voorstellen dat Merho het destijds een even inspirerende plek vond. Hoe ontdekte de Belgische auteur dit stadje en zijn mysterieuze geschiedenis? En wat maakte dat hij er een Kiekeboes-album aan wijdde? Ik vroeg Merho hoe De Zes Sterren tot stand kwam.
Merho: “Het Gouda-idee kwam van de toenmalige Nederlandse syndication agent. Hij verkocht de strips aan kranten en tijdschriften. Holland Silhouet, een uitgever van regionale huis-aan-huisbladen, stelde voor om een stripverhaal te maken rond Gouda. Ik kende Gouda daarvoor niet. Het hoofd van de Dienst Toerisme heeft me rondgeleid en de bezienswaardigheden getoond. Ook vertelde hij het verhaal over het kasteel. Daar kon ik iets mee doen. Zo heb ik de Volmolen bezocht die op de fundamenten van het kasteel zou zijn gebouwd. Nadien bezocht ik Gouda nog eens in mijn eentje. Ik ben toen gaan fietsen in de omgeving zodat ik genoeg fotomateriaal had om alles te stofferen.
Het verhaal verscheen vervolgens in het huis-aan-huisblad en het album werd officieel voorgesteld op het stadhuis van Gouda. Lokaal was het een succesje, maar voor een doorbraak van De Kiekeboes in Nederland heeft het helaas niet gezorgd. Nadien stelde Holland Silhouet me nog een soortgelijk verhaal over Rotterdam voor. Maar ik had geen zin om voor elke Nederlandse stad een promoalbum te maken. Want dat was het uiteindelijk. En voor mij moet de plot de locatie bepalen en niet omgekeerd.”
Ongewone weken 